Du LịchViệt Nam

Phan Thiết là tỉnh lỵ, trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa và khoa h�c kỹ thuật của tỉnh Bình Thuận. Phan Thiết nằm trên quốc lộ 1A (chi�u dài quốc lộ 1A đi qua là 7 km), cách Thành phố Hồ Chí Minh 198 km v� hướng đông bắc. Phan Thiết là đô thị của mi�n Trung, thuộc khu vực Nam Trung Bộ, tuy nhiên, theo quy hoạch phát triển đến năm 2025, nó sẽ là đô thị cấp vùng �ông Nam Bộ. Diện tích tự nhiên là 206,45 km², b� biển trải dài 57,40 km.
Vị trí
Thành phố Phan Thiết hình cánh cung trải dài từ: 10°42'10" đến 11° vĩ độ bắc.
Phía đông giáp biển �ông.
Phía tây giáp huyện Hàm Thuận Nam - tỉnh Bình Thuận.
Phía nam giáp biển �ông và huyện Hàm Thuận Nam - tỉnh Bình Thuận.
Phía bắc giáp huyện Hàm Thuận Bắc và huyện Bắc Bình - tỉnh Bình Thuận.
Giữa trung tâm thành phố có sông Cà Ty chảy ngang, chia Phan Thiết thành 2 ngạn:
Phía nam sông: khu thương mại, điển hình là Chợ Phan Thiết.
Phía bắc sông: gồm các cơ quan hành chính và quân sự trung tâm mới của Phan Thiết đang được xây dựng tại khu vực phư�ng Phú Thủy và Xuân An trên một diện tích 300ha gồm các tòa cao ốc hành chính mới, liên hợp trung tâm thương mại, nhà thi đấu mới Tỉnh Bình Thuận, khu dân cư mới sức chứa 50,000 ngư�i cùng nhi�u công viên, các khu dịch vụ và trư�ng h�c.
�ịa hình
Phan Thiết có địa hình tương đối bằng phẳng, có cồn cát, bãi cát ven biển, đồi cát thấp, đồng bằng hẹp ven sông. Có 3 dạng chính:
Vùng đồng bằng ven sông Cà Ty.
Vùng cồn cát, bãi cát ven biển. Có địa hình tương đối cao.
Vùng đất mặn: ở Thanh Hải, Phú Thủy, Phú Trinh và Phong Nẫm.
[sửa]Khí tượng-Thủy văn
Thành phố Phan Thiết nằm trong vùng khô hạn, khí hậu nhiệt đới điển hình, nhi�u gió, nhi�u nắng, ít bão, không có sương muối, có nhiệt độ trung bình hàng năm từ 26 °C đến 27 °C. Tháng 1, tháng 2 và tháng 12 (nhiệt độ trung bình 25,5 °C) mát hơn so với các tháng khác trong năm. Tháng 4 và tháng 5 là những tháng nóng nhất ở Phan Thiết, nhiệt độ có khi lên đến 29 °C. �ộ ẩm tương đối trung bình hàng năm từ 78 đến 80,7%.
Nguồn gốc tên g�i
Có một số giả thiết v� tên g�i của Phan Thiết và phần lớn đ�u chấp nhận rằng, "Phan Thiết" không phải là một cái tên thuần Việt:
Khi chưa có ngư�i Việt định cư, ngư�i Chăm g�i vùng đất này là "Hamu Lithít" - "Hamu" là xóm ruộng bằng, "Lithít" là ở gần biển. Khi bắt đầu có ngư�i Việt định cư, vẫn chưa ai có ý định đặt ngay cho vùng đất này một tên g�i mới bằng tiếng Việt. Lâu dần, âm cuối "Lithit" lại được gắn li�n với âm "Phan" tách từ phiên âm của tên hai vùng Phan Rang, Phan Rí mà thành ra Phan Tiết (tên g�i ngày xưa) và sau này ngư�i ta g�i chuẩn với cái tên là Phan Thiết.
Ngư�i Việt đã phiên âm lại cách g�i tên của ngư�i Chăm trước đó: Mang-lang (Phan Rang), Mang-lý (Phan Rí), Mang-thít (Phan Thiết). Ba địa danh này được g�i chung là "Tam Phan".
Po Thit (hoàng tử em của công chúa Po Sah Inư, con của vua Chăm Par Ra Chanh, tức Trà Chanh) đóng đồn trấn ngữ vùng đất này vào thế kỷ XIV được ngư�i Việt đ�c trại ra mà thành Phan Thiết.
Ngày nay, yếu tố "Phan" còn xuất hiện nhi�u trong các địa danh ở tỉnh Bình Thuận như: Sông Phan, Phan Rí Cửa, Phan Rí Thành, Phan Lâm, Phan Sơn...
Hình thành
Vùng đất này khi xưa thuộc vương quốc Chămpa, sau này sáp nhập vào �ại Việt. Hành chính được xác lập cùng th�i gian hình thành tỉnh Bình Thuận ngày nay, nhưng khi ấy nó chưa được xác định địa giới và cấp hành chính gì.
Năm 1697, Bình Thuận lần lượt được đổi từ một trấn lên thành phủ, rồi lên thành dinh, thì Phan Thiết chính thức được công nhận là một đạo (cùng một lượt với các đạo Phan Rang, Phố Hài, Ma Ly vùng Tam Tân). Tuy nhiên, đạo Phan Thiết lập ra nhưng chẳng có văn bản nào chỉ rõ phạm vi lãnh thổ.
Từ năm 1773 đến năm 1801, nơi đây thư�ng diễn ra các cuộc giao tranh ác liệt giữa các lực lượng quân nhà Nguyễn và quân nhà Tây Sơn.
Năm 1825, th�i Minh Mạng, khi Bình Thuận chính thức trở thành tỉnh, đạo Phan Thiết bị cắt một phần đất nhập vào một huyện thuộc Hàm Thuận (năm 1854, th�i Tự �ức, huyện này được đặt tên là huyện Tuy Lý).
1835, tuần vũ Dương Văn Phong thỉnh cầu vua Minh Mạng chuyển tỉnh lỵ của Bình Thuận ở gần Phan Rí (huyện Hoà �a) lập từ th�i Gia Long v� đóng ở vùng Phú Tài - �ại Nẫm, huyện Hàm Thuận nhưng vua chưa đồng ý.
Năm 1836 (năm Minh Mạng thứ 17), Thị Lang Bộ Hộ là �ào Tri Phủ được cử làm việc đo đạc, lập địa bạ trong số trên 307 xã, thôn thuộc hai phủ, bốn huyện và mư�i lăm tổng của tỉnh Bình Thuận để chuẩn định và tiến hành đánh thuế. �o đạc xong ước định vùng Phan Thiết (thuộc tổng �ức Thắng) có chín địa danh trực thuộc. Bên hữu ngạn sông (sông Cà Ty ngày nay) là các xã �ức Thắng, Nhuận �ức, Lạc �ạo và các thôn Thành �ức, Tú Long. Bên tả ngạn là xã Trinh Tư�ng và các thôn Long Khê, Long Bình, Minh Long.
Qua nhi�u lần thay đổi các đơn vị hành chính, một số thôn nh� sáp nhập thành làng lớn, một số địa danh cũ biến mất như Minh Long, Long Bình (thuộc phư�ng Bình Hưng ngày nay), Long Khê (thuộc phư�ng Phú Trinh ngày nay). Một số thôn, xã khác của tổng �ức Thắng như Phú Tài, Phú Hội, Xuân Phong, �ại Nẫm được xem là ngoại vi của Phan Thiết. Một số địa danh thuộc khu vực Phố Hài (phư�ng Phú Hài ngày nay) như Tân Phú, An Hải, An Hoà, Tú Lâm, Sơn Thủy, Thiện Chính, Ng�c Lâm... thuộc v� tổng Hoa An (sau đổi lại là tổng Lại An) của huyện Tuy �ịnh. Một số thôn, xã d�c b� biển như Khánh Thiện, Thạch Long, Long Sơn (thuộc khu vực Rạng - Mũi Né ngày nay) thuộc tổng Vĩnh An của huyện Hòa �a.
Gần cuối thế kỷ 19, Phan Thiết vẫn chưa được công nhận chính thức là một đơn vị hành chính (cấp dưới) trực thuộc tỉnh Bình Thuận.
Năm 1898 (năm Thành Thái thứ mu�i), tỉnh lỵ Bình Thuận được d�i v� đặt tại làng Phú Tài ở ngoại vi Phan Thiết. Ngày 20 tháng 10 cùng năm, vua Thành Thái ra đạo dụ xác lập thị xã (centre urban) Phan Thiết, tỉnh lỵ của Bình Thuận (cùng ngày thành lập các thị xã[Huế]], Hội An, Quy Nhơn, Thanh Hoá, Vinh).
Năm 1905, thị xã Phan Thiết cũng vẫn chưa xác định rõ ranh giới. Tòa sứ Bình Thuận (bộ máy thống trị của Pháp) do một công sứ (résident) đứng đầu đặt thư�ng trực tại Phan Thiết.
Ngày 4 tháng 11 năm 1910, viên toàn quy�n �ông Dương A.Klobukowski ra quyết định v� Phan Thiết. Lúc này Phan Thiết chính thức bao gồm 16 làng xã. Bên hữu ngạn sông: �ức Thắng, Thành �ức, Nhuận �ức, Nam Nghĩa, Lạc �ạo, Tú Long; bên tả ngạn sông: Long Khê, Phú Trinh, Trinh Tư�ng, �ảng Bình, Quảng Bình, Thiện Mỹ, Thiện Chánh, Xuân Hoà, An Hải, Sơn Thuỷ (năm làng sau trước đây là thuộc khu vực Phố Hài). Có thêm địa danh mới như Nam Nghĩa, Quảng Bình (dân Quảng Nam, Quảng Nghĩa, Quảng Bình di cư vào Phan Thiết).
Ngày 6 tháng 1 năm 1918, Khâm Sứ Trung Kỳ Charles quyết định Phú Hài (tên g�i mới của Phố Hài) tách ra kh�i Phan Thiết để nhập v� lại tổng Lại An của huyện Hàm Thuận. Pháp bắt đầu thiết lập bộ máy chính quy�n ở Phan Thiết. Thị xã Phan Thiết liên tục làm tỉnh lỵ của tỉnh Bình Thuận từ đó.
Phát triển
Sau khi Việt Nam thống nhất hai mi�n nam bắc (1975), thị xã Phan Thiết tiếp tục làm tỉnh lỵ của tỉnh Thuận Hải.
Sau đợt chia tách tỉnh Thuận Hải năm 1992, thị xã Phan Thiết vẫn là tỉnh lỵ tỉnh Bình Thuận ngày nay.
Năm 1999, chính phủ Việt Nam quyết định nâng cấp thị xã Phan Thiết thành thành phố Phan Thiết trực thuộc tỉnh Bình Thuận.
Tuy là một thành phố trẻ nhưng theo các nhà nghiên cứu thì "phố cổ" Phan Thiết hình thành trước Nha Trang và Phan Rang