Huế nằm ở dải đất hẹp cá»§a miá»n Trung Việt Nam và là thà nh phố tỉnh lỵ cá»§a Thừa Thiên - Huế. Thà nh phố là trung tâm quan trá»ng vá» nhiá»u mặt cá»§a miá»n Trung như văn hoá, chÃnh trị, kinh tế, giáo dục, y tế, du lịch, khoa há»c kỹ thuáºt, đà o tạo... Thà nh phố có 2 Di sản văn hoá thế giá»›i, có dòng sông Hương chảy qua tạo ra sá»± hấp dẫn mạnh mẽ vá» quang cảnh thiên nhiên. Huế là đô thị cấp quốc gia cá»§a Việt Nam và cố đô cá»§a Việt Nam thá»i phong kiến dưới triá»u nhà Nguyá»…n (1802 - 1945).
Vị trà địa hình
Thà nh phố Huế nằm ở toạ độ địa lý 16-16,80 vÄ© Bắc và 107,8-108,20 kinh Äông. phÃa Bắc và phÃa Tây giáp thị xã Hương Trà , phÃa Nam giáp thị xã Hương Thuá»·, phÃa Äông giáp thị xã Hương Thuá»· và huyện Phú Vang. Tá»a lạc hai bên bá» dòng sông Hương, vá» phÃa Bắc đèo Hải Vân, cách Äà Nẵng 112km, cách biển Thuáºn An 14 km, cách sân bay quốc tế Phú Bà i 14 km và cách Cảng nước sâu Chân Mây 50 km.
Diện tÃch tá»± nhiên 83,3 km2, dân số trung bình năm 2003 ước là 350.400 ngưá»i, chiếm 1,5% vá» diện tÃch và 1,5% vá» dân số so vá»›i cả nước. Máºt độ dân số gần 4200 ngưá»i/km2.
Nằm tá»±a lưng và o dãy núi Trưá»ng SÆ¡n, khu vá»±c thà nh phố Huế là đồng bằng thuá»™c vùng hạ lưu sông Hương và sông Bồ, có độ cao trung bình khoảng 3 - 4 m so vá»›i má»±c nước biển và thưá»ng bị ngáºp lụt khi đầu nguồn cá»§a sông Hương (trên Dãy trưá»ng SÆ¡n) xảy ra mưa vừa và lá»›n. Khu vá»±c đồng bằng nà y tương đối bằng phẳng, tuy trong đó có xen kẽ má»™t số đồi, núi thấp như núi Ngá»± Bình, Vá»ng Cảnh...
Khà háºu
Thà nh phố Huế có sá»± ngoại lệ vá» khà háºu so vá»›i vùng Bắc Bá»™ và Nam Bá»™, vì nÆ¡i đây khà háºu khắc nghiệt và có sá»± khác nhau giữa các miá»n và khu vá»±c trong toà n tỉnh. Vùng duyên hải và đồng bằng có hai mùa rõ rệt: mùa khô từ tháng 3 đến tháng 8, trá»i nóng và oi bức, có lúc lên tá»›i 39,9 °C. Từ tháng 8 đến tháng 1 là mùa mưa và hay xảy ra bão lụt, nhiệt độ trung bình 19,7 °C, cÅ©ng có khi hạ xuống còn 8,8 °C, trá»i lạnh. Và o mùa nà y có những đợt mưa suốt ngà y, kéo dà i cả tuần lá»….
Vùng núi mưa nhiá»u, khà háºu mát mẻ, nhiệt độ dao động từ 9 °C đến 29 °C.
Lịch sá» và tên gá»i
Thuáºn Hóa
Năm 1306, Công chúa Huyá»n Trân là m vợ vua Chiêm là Chế Mân, đổi lấy hai Châu Ô và Rà là m sÃnh lá»….
Năm 1307, vua Trần Anh Tông tiếp quản vùng đất má»›i và đổi tên là châu Thuáºn và châu Hóa. Việc gom hai châu nà y là m má»™t dưới cái tên phá»§ Thuáºn Hóa (chữ Hán: é †åŒ–) được thá»±c hiện dưới thá»i ná»™i thuá»™c Nhà Minh. Äến Ä‘á»i Nhà Háºu Lê, châu Thuáºn và châu Hóa hợp thà nh Thuáºn Hóa và trở thà nh má»™t đơn vị hà nh chÃnh cấp tỉnh. Năm 1604, Nguyá»…n Hoà ng đã cắt huyện Äiện Bà n thuá»™c trấn Thuáºn Hóa, nâng lên thà nh phá»§, sáp nháºp và o trấn Quảng Nam. Thuáºn Hóa dưới thá»i các chúa Nguyá»…n, (thế ká»· 17- 18) là vùng đất trải dà i từ phÃa nam đèo Ngang cho tá»›i đèo Hải Vân.
Phú Xuân
Năm 1626, để chuẩn bị cho việc chống lại há» Trịnh, Chúa Sãi Nguyá»…n Phúc Nguyên dá»i dinh đến là ng Phước Yên (Phúc An) thuá»™c huyện Quảng Äiá»n, tỉnh Thừa Thiên và đổi Dinh là m Phá»§. Năm 1636, Chúa Thượng Nguyá»…n Phúc Lan chá»n là ng Kim Long, thuá»™c huyện Hương Trà , tỉnh Thừa Thiên, là m nÆ¡i đặt Phá»§. Năm 1687, Chúa Ngãi Nguyá»…n Phúc Trăn, dá»i Phá»§ chúa vá» là ng Phú Xuân (富春), thuá»™c huyện Hương Trà và năm 1712, chúa Minh Nguyá»…n Phúc Chu dá»i phá»§ vá» là ng Bác Vá»ng, huyện Quảng Äiá»n, Thừa Thiên là m nÆ¡i đặt Phá»§ má»›i. Äến khi Võ Vương Nguyá»…n Phúc Khoát lên cầm quyá»n năm 1738 thì phá»§ chúa má»›i trở vá» lại vị trà Phú Xuân và yên vị từ đó cho đến ngà y thất thá»§ vá» tay quân há» Trịnh. Năm 1802, sau khi thống nhất Việt Nam, vua Gia Long đã "đóng đô ở Phú Xuân, má»›i gá»i là Kinh sư".
Äịa danh "Huế"
Sự xuất hiện của địa danh "Huế"
Hiện chưa có nguồn thông tin nà o khẳng định địa danh "Huế" chÃnh thức xuất hiện lúc nà o, theo má»™t số thông tin thì:
Vua Lê Thánh Tông có lẽ là ngưá»i đầu tiên nói đến địa danh Huế trong bà i văn nôm Tháºp giá»›i cô hồn quốc ngữ văn. Trong đó có câu: “Hương kỳ nam, vảy đồi mồi, búi an tức, bì hồ tiêu, thau Là o, thóc Huế, thuyá»n tám tầm chở đã vạy then"
Những tà i liệu sá» há»c cÅ© ngoại trừ Quốc Triá»u ChÃnh Biên Toát Yếu khi nói tá»›i Huế, Ä‘á»u dùng cái tên Phú Xuân hoặc Kinh đô, hoặc Kinh, chứ không dùng tên Huế.
Bá»™ Việt Nam Sá» Lược cá»§a Trần Trá»ng Kim là bá»™ sỠđầu tiên cá»§a Việt Nam viết bằng chữ quốc ngữ, ngoà i nguồn sá» liệu truyá»n thống, tác giả đã sá» dụng nguồn sá» liệu cá»§a phương Tây, và tên Huế xuất hiện.
Trong hồi ký cá»§a Pierre Poivre, má»™t thương nhân Pháp đến Phú Xuân và o năm 1749, cái tên Huế xuất hiện nhiá»u lần dưới dạng hoà n chỉnh là Hué.
Năm 1787, Le Floch de la Carrière đã vẽ bản đồ duyên hải Äà ng Trong cho Bá»™ Hải Quân Pháp, trong đó bản đồ đô thà nh Huế được vẽ má»™t cách khá rõ và cái tên Huế đã được ghi như cách ngưá»i Pháp thưá»ng viết vá» sau: HUÉ.
Trong một lá thư viết tại Sà i Gòn ngà y 15 tháng 7 năm 1789 của Olivvier de Puynamel gởi cho Létodal ở Macao, hai lần cái tên Hué được nhắc đến khi nói vỠtình hình nơi nà y.
Trên bản đồ Việt Nam in trong "Dictionarii Latino-Annamitici" (tome II) cá»§a Taberd, in năm 1838 tại Ấn Äá»™, thấy có tên Huế
Trong "Dictionarium Annamitico-Latinum" cá»§a Pigneau de Béhaine và J.L. Taberd có giải thÃch, Huế: provincia regia Cocincinae.
Hồi ký "Souvenirs de Huế" xuất bản năm 1867 tại Paris cá»§a Michel Äức Chaingeau -con trai cá»§a Jean Baptiste Chaigneuau, tức Äức Thắng Hầu Nguyá»…n Văn Thắng, má»™t trong những ngưá»i Pháp theo giúp vua Gia Long, là m quan tại triá»u đình Huế...
Một số kiến giải vỠđịa danh "Huế"
Văn Miếu Môn.
Cá»a Ngá» Môn
Äiện Thái HoÃ
Hiện nguồn gốc tên gá»i nà y được má»™t số nhà "Nghiên cứu Huế" kiến giải như sau:
Há»c giả Thái Văn Kiểm kiến giải:
Căn cứ trên những dữ kiện vá» ngôn ngữ và từ Ä‘iển thì có thể chữ Huế đã xuất hiện trong thá»i kỳ Nam Bắc phân tranh, chữ Huế bắt nguồn từ chữ Hóa trong địa danh Thuáºn Hóa.
Hóa biến thà nh Huế có thể là do kị huý, theo ông, có thể là tên ông Nguyá»…n Nạp Hóa, cháu 6 Ä‘á»i cá»§a ông Nguyá»…n Bặc - công thần cá»§a nhà Äinh - tổ cá»§a nhà Nguyá»…n hoặc cÅ©ng có thể do kiêng tên bà Hồ Thị Hoa, chánh cung cá»§a vua Minh Mạng, thân mẫu cá»§a vua Thiệu Trị- vì Hoa và Hóa Ä‘á»c na ná - nên Hóa phải đổi thà nh Huế.
Kiến giải cá»§a Cadière: Huế chỉ là má»™t cách ghi âm không chÃnh xác cá»§a Hóa. Huế đã bắt đầu có từ thá»i Huế-Kim Long vá»›i cái tên là Hóa
BS. Nguyá»…n Hy Vá»ng sau khi trÃch dẫn tá»± Ä‘iển Việt-Bồ-La cá»§a de Rhodes, tác giả cá»§a Từ Äiển Nguồn Gốc Tiếng Việt (ấn bản Ä‘iện tá» dưới dạng CD), khẳng định: Huế đã có tên riêng là Huế ngay từ trước 1651 là năm xuất bản tá»± Ä‘iển Việt-Bồ-La và không dÃnh gì đến Hóa cá»§a châu Hóa hay Thuáºn Hóa..
Nghiêm Äức Thảo, đã có má»™t kiến giải vá» nguồn gốc cá»§a Huế dá»±a trên bà i văn "Tháºp giá»›i cô hồn quốc ngữ văn" cá»§a Lê Thánh Tông. Ông kết luáºn: phải nói địa danh Huế có trước khi vua Lê Thánh Tông ghé đến, Ãt ra là trước năm 1497.
Nhà nghiên cứu Võ Hương An cho rằng: Má»™t địa phương Việt Nam thưá»ng có hai tên, má»™t tên chÃnh thức bằng chữ Hán, và má»™t tên Nôm do dân chúng đặt. Trong trưá»ng hợp như thế, sá» sách Nhà Nguyá»…n có khuynh hướng chỉ ghi tên chÃnh thức, tên “chữ†(Hán) và thưá»ng bá» qua cái tên thông tục. Äó là lý do cái tên Huế không có trong sá» liệu Nhà Nguyá»…n. Quốc ngữ thá»i A. de Rhodes là loại quốc ngữ chưa định hình...Sá»± hiện hữu cá»§a hai âm "hóa", "huế" vá» cùng má»™t địa phương và có giá trị như nhau cho phép nghÄ© rằng và o thá»i bấy giá» Kim Long còn có má»™t tên khác là Kẻ Huế hay Kẻ Hóa (tùy theo cách gá»i cá»§a dân chúng). Những cái tên Kehue hay Kehǒá ban đầu đó tiếp tục xuất hiện dưới nhiá»u dạng khác nhau theo cách nghe và cách viết cá»§a má»—i ngưá»i (Tây phương), cho đến khi định hình hẳn, từ ná»a sau thế ká»· 18, theo cách cá»§a Pháp là Hué
Thị xã Huế
Và o cuối thế ká»· 19, xứ Huế và cả miá»n Trung là nÆ¡i cháºm phát triển kinh tế công-thương nghiệp so vá»›i miá»n Bắc và miá»n Nam. Má»™t trong những giải pháp có thể đáp ứng tÃch cá»±c những yêu cầu ấy là xúc tiến việc thiết láºp các khu hà nh chÃnh đô thị.
Ngà y 6 tháng 9 năm Thà nh Thái thứ 10 (ngà y 20 tháng 10 năm 1898), dưới sá»± chỉ đạo và phê duyệt cá»§a Khâm sứ Trung Kỳ Boulloché, CÆ¡ Máºt Viện triá»u đình Huế đã là m tá» trình dâng lên Thà nh Thái yêu cầu nhà vua cho phép "những nÆ¡i nà o Khâm sứ Trung Kỳ và CÆ¡ Máºt Viện xét thấy cần thiết, sẽ thiết láºp ở nÆ¡i đó má»™t đô thị"
Ngà y 5 tháng 6 năm Thà nh Thái thứ 11 (ngà y 12 tháng 7 năm 1899), vua Thà nh Thái xuống Dụ công bố thà nh láºp thị xã Huế vá»›i ná»™i dung: "Chiểu theo kết quả tốt đẹp cá»§a những biện pháp mà CÆ¡ Máºt Viện đã đỠxuất và o ngà y 6 tháng 9 năm Thà nh Thái thứ 10 vá» vấn đỠthà nh láºp các đô thị ở An Nam, nay trẫm quyết định bổ khuyết các biện pháp đó bằng má»™t tổ chức hẳn hoi. Tổ chức nà y được áp dụng ở các thị xã là Thanh Hóa, Vinh, Huế, Há»™i An, Quy NhÆ¡n và Phan Thiết"
Ngà y 13 tháng 7 năm 1899, Khâm sứ Trung Kỳ Boulloché phê duyệt tá» Dụ cá»§a vua Thà nh Thái, và đến ngà y 30 tháng 8 năm 1899 Toà n quyá»n Äông Dương ra quyết định chuẩn y thà nh láºp "thị xã Huế" (cùng 5 thị xã trên)
Thà nh phố Huế
Thà nh phố Huế (bỠNam sông Hương)
Sau ngà y tuyên bố độc láºp (ngà y 2 tháng 9 năm 1945), ChÃnh phá»§ lâm thá»i Việt Nam Dân chá»§ Cá»™ng hòa đã tiến hà nh kiện toà n lại bá»™ máy quản lý nhà nước, sắp xếp lại lại các đơn vị hà nh chÃnh trong cả nước. Sắc lệnh số 77 ngà y 21 tháng 12 năm 1945 cá»§a Chá»§ tịch ChÃnh phá»§ lâm thá»i Việt Nam quy định Hà Ná»™i, Hải Phòng, Nam Äịnh, Vinh, Huế, Äà Nẵng, Äà Lạt, Sà i Gòn Ä‘á»u đặt là m thà nh phố. Thà nh phố Hà Ná»™i được đặt trá»±c tiếp dưới quyá»n cá»§a ChÃnh phá»§ Trung ương, còn các thà nh phố khác Ä‘á»u thuá»™c quyá»n cá»§a các Kỳ. Ở má»—i thà nh phố đặt cÆ¡ quan Há»™i đồng nhân dân thà nh phố, Uá»· ban hà nh chÃnh thà nh phố, Uá»· ban hà nh chÃnh khu phố... Äầu năm 1946, ChÃnh phá»§ Việt Nam giải tán các cấp hà nh chÃnh châu, quáºn, phá»§, tổng; thà nh láºp chÃnh quyá»n bốn cấp từ bá»™ đến tỉnh- thà nh phố, huyện, xã (bãi bá» cấp kỳ, thay và o đó là cấp bá»™).
Giai Ä‘oạn từ năm 1954-1975: sau khi thà nh láºp chÃnh phá»§ Việt Nam Cá»™ng Hòa và ban hà nh hiến pháp, tổng thống Ngô Äình Diệm đã tiến hà nh xây dá»±ng bá»™ máy hà nh chÃnh từ trung ương đến cÆ¡ sở, đồng thá»i tiến hà nh cải tổ ná»n hà nh chÃnh ở các địa phương. Theo tinh thần tá» Dụ số 57A ngà y 24 tháng 10 năm 1956 vá»›i chÃnh phá»§ Việt Nam Cá»™ng Hòa, thị xã Huế là đơn vị hà nh chÃnh ngang cấp vá»›i tỉnh Thừa Thiên, tuy tỉnh lị Thừa Thiên đặt ở Huế. Mô hình nà y chỉ tồn tại đến năm 1975.
Năm 1981, thà nh phố Huế được mở rá»™ng địa giá»›i, sáp nháºp các xã Hương Hải, Hương Phong, Hương Vinh, Hương SÆ¡, Hương Long, Hương Hồ, Hương Bình, Hương Thá» (trừ thôn Dương Hoà sáp nháºp vá» huyện Hương Phú), má»™t phần xã Hương Chữ (các thôn Thanh Chữ, Cổ Bưu, Bổn Trì, Bổn Phổ, An Lưu) cá»§a thuá»™c huyện Hương Äiá»n, các xã Thá»§y Bằng, Thuá»· Biá»u, Thuá»· An, Thuá»· Dương, Phú Thượng, Phú Dương, Phú Máºu, Phú Thanh, Phú Tân, má»™t phần xã Thuá»· Vân (các xóm Cồn Trâu, Cổ Thà nh, Vưá»n Trầu, Äồng Giáp) thuá»™c huyện Hương Phú. Thà nh phố Huế sau khi được mở rá»™ng bao gồm các phưá»ng Thuáºn Thà nh, Thuáºn Lá»™c, Thuáºn Hoà , Tây Lá»™c, Phú Thuáºn, Phú Hoà , Phú Cát, Phú Hiệp, VÄ©nh Lợi, VÄ©nh Ninh và các xã Thuá»· Trưá»ng, Thuá»· Phước, Thuá»· Xuân, Xuân Long, Hương Hải, Hương Phong, Hương Vinh, Hương SÆ¡, Hương Long, Hương Bình, Hương Thá», Thá»§y Bằng, Thuá»· Biá»u, Thuá»· An, Thuá»· Dương, Phú Thượng, Phú Dương, Phú Máºu, Phú Thanh, Phú Tân, Thuá»· Phú (gồm cả xóm Äông Giáp), Hương Lưu (gồm cả xóm Cồn Trầu và xóm Cổ Thà nh), Hương Hồ (gồm cả các thôn Thanh Chữ, Cổ Bưu, An Lưu, Bổn Trì, Bổn Phổ)
Ngà y 24 tháng 8 năm 2005, ChÃnh phá»§ Việt Nam ban hà nh quyết định số 209/2005/QÄ-TTG, theo đó, thà nh phố Huế được nâng từ đô thị loại 2 lên đô thị loại 1 nhưng không trá»±c thuá»™c trung ương mà trá»±c thuá»™c tỉnh Thừa Thiên Huế.
Sau khi Huế được công nháºn là đô thị loại 1, Bá»™ ChÃnh Trị Khoá X ngà y 25/5/2009 đã ra Kết luáºn số 48-KL/TW vá» "Xây dá»±ng, phát triển tỉnh Thừa Thiên Huế và đô thị Huế đến năm 2020", trong đó nêu rõ phương hướng: "Xây dá»±ng Thừa Thiên Huế trở thà nh thà nh phố trá»±c thuá»™c Trung ương trong và i năm tá»›i, là trung tâm cá»§a khu vá»±c miá»n Trung và má»™t trong những trung tâm lá»›n, đặc sắc cá»§a cả nước vá» văn hóa, du lịch; khoa há»c-công nghệ, y tế chuyên sâu và giáo dục – đà o tạo Ä‘a ngà nh, Ä‘a lÄ©nh vá»±c, chất lượng cao. Phấn đấu năm 2020, Thừa Thiên Huế xứng tầm là trung tâm đô thị cấp quốc gia, khu vá»±c và quốc tế, má»™t trong những trung tâm kinh tế, văn hóa, khoa há»c - công nghệ, y tế, đà o tạo lá»›n cá»§a cả nước và khu vá»±c các nước Äông Nam Châu Ã
Ngà y 30/8/2007, Thá»§ tướng ChÃnh phá»§ đã ban hà nh Quyết định số 143/2007/QÄ-TTg phê duyệt đỠán xây dá»±ng thà nh phố Huế thà nh thà nh phố Festival.
Theo đó, đỠán có mục tiêu chung là xây dá»±ng thà nh phố Festival mang tầm cỡ quốc gia và quốc tế vá»›i đặc trưng cá»§a Việt Nam; đưa Huế trở thà nh thà nh phố du lịch trong mối gắn kết hà i hòa vá»›i thà nh phố Festival, là m động lá»±c phát triển kinh tế, góp phần đắc lá»±c và o quá trình phát triển kinh tế - xã há»™i cá»§a tỉnh Thừa Thiên - Huế và vùng kinh tế trá»ng Ä‘iểm miá»n Trung.
Äể thá»±c hiện đỠán, ngoà i nguồn vốn đầu tư cho các dá»± án cá»§a Trung ương trên địa bà n, hằng năm ngân sách Trung ương sẽ há»— trợ đầu tư thá»±c hiện má»™t số công trình quan trá»ng trong mục tiêu xây dá»±ng thà nh phố Festival.
Äịa danh du lịch Huế
Huế: Du Lich Viet Nam mang đến cho bạn cái nhìn tổng thể địa danh du lich Hue với các điểm đến được khách du lich quan tâm nhất